Lục Vân Tiên là tác phẩm thơ Nôm tiêu biểu của Nguyễn Đình Chiểu dựng lên bức tranh đối lập giữa những người "cương trực", "khẳng khái", "vị tha", "trọng nghĩa hiệp" như Lục Vân Tiên, Kiều Nguyệt Nga và những kẻ độc ác, đầy lòng đố kị, ghen ghét như Trịnh Hâm, Bùi Kiệm. Qua đó, ông bày tỏ quan niệm của mình về lẽ công bằng và cái thiện sẽ luôn chiến thắng cái ác. Đoạn trích "Lục Vân Tiên gặp nạn" đã thể hiện xuất sắc quan niệm ấy của nhà thơ. Tư tưởng nhân nghĩa đầu đoạn trích thể hiện rõ nét qua nhân vật Lục Vân Tiên. Vân Tiên là một trang anh hùng văn võ song toàn, đồng thời chàng còn là người con có hiếu, chàng đã khóc thương mẹ đến mù cả hai mắt. Đó chính là tình cảm của người con hiếu thuận, là phẩm chất đạo đức hàng đầu của dân tộc ta. Nhân vật ngư ông trong đoạn trích cũng là nhân vật thể hiện rõ nét đạo lý làm người của nhà thơ lỗi lạc đồ Chiểu. Ngư ông hiện lên với vẻ hiền lành,  có tấm lòng nhân hậu, hào hiệp thể hiện qua hành động vội cứu lấy chàng trai trẻ lên bờ và hối thúc gia đình tập trung cứu giúp. Họ cứu giúp không tính toán, không nề hà, trượng nghĩa và hào hiệp. Sau khi hỏi han biết tình cảnh của Vân Tiên, ngư ông còn sẵn lòng cưu mang chàng dù hoàn cảnh hết sức nghèo đói. Qua đó, người đọc lại càng thêm cảm phục tấm lòng nhân ái, bao dung của ngư ông. Tấm lòng ấy cũng chính là tấm lòng và tư tưởng nhân văn của nhà thơ lỗi lạc Nguyễn Đình Chiểu muốn gửi gắm đến qua tác phẩm của mình.